Books |
Just click on a title to read more...
1. Het Nova Zembla verschijnsel
Op 21 januari 2011 verscheen bij de Historische Uitgeverij in Groningen:
Het Nova Zembla verschijnsel. Geschiedenis van een luchtspiegeling. ISBN 978-90-6554-085-0
De Veers relaas is ook onderzocht door natuurkundigen. Johannes Kepler had zich al in 1604 laten inspireren tot een visionaire uitleg: ergens boven ons hoofd houdt de lucht op en begint de ether.
Licht kan daartegen weerkaatsen, zoals aan de binnenkant van glas.
Zo moet het mogelijk zijn geweest dat de Nederlanders op Nova Zembla niet de zon zelf, maar haar reflectie hebben gezien.
Het Nova Zembla verschijnsel. Geschiedenis van een luchtspiegeling. ISBN 978-90-6554-085-0
 Klik op de afbeelding om naar de website van de uitgever te gaan | Tijdens de overwintering van Willem Barents en zijn bemanning op Nova Zembla, in 1596-1597, zagen zij de zon op 24 januari 1597 voor het eerst terug. Het was meer dan twee weken voordat de zon na de poolnacht daar op hun breedte van 76º mocht worden verwacht: de zon stond nog meer dan vijf graden onder de horizon. Dat ze niettemin toch gezien werd - begrijpen wij achteraf - had zijn oorzaak in een lange afstand luchtspiegeling. Het dagboek van Gerrit de Veer geeft hiervan de eerste documentatie en het effect is bekend geworden als het Nova Zembla verschijnsel. Vanaf het begin is De Veers verhaal omstreden geweest, vooral in eigen land. Nog steeds twijfelen Nederlandse geschiedschrijvers aan de betrouwbaarheid van zijn beschrijving. |
De Veers relaas is ook onderzocht door natuurkundigen. Johannes Kepler had zich al in 1604 laten inspireren tot een visionaire uitleg: ergens boven ons hoofd houdt de lucht op en begint de ether.
Licht kan daartegen weerkaatsen, zoals aan de binnenkant van glas.
Zo moet het mogelijk zijn geweest dat de Nederlanders op Nova Zembla niet de zon zelf, maar haar reflectie hebben gezien.
2. De Maan en het Getijdenkompas
Waar staat de maan bij hoogwater Harlingen?
Twee keer in iets meer dan een etmaal is het hoogwater en iedere dag schuift het tijdstip waarop het valt gemiddeld bijna een uur op.
Misschien heeft u er nooit zo op gelet waar dan de maan staat. Maar er is een eenvoudig regeltje: het is hoogwater Harlingen als Harlingers de maan boven Vlieland zien, in het westnoordwesten.
En omgekeerd ook, als hij in het oostzuidoosten staat en Vlielanders de maan boven Harlingen zien staan.
Getijden volgen de maan en in veel mindere mate de zon.
Daarom valt in iedere havenplaats het hoogwater bij een vrijwel vaste richting waarin de maan wordt gezien en die richting verschilt per plaats.
Bij Flevodruk Harlingen is op 20 augustus 2012 een boekje verschenen, De maan als getijdenkompas langs de Noordzeekust, waarin voor havens van Oostende tot Delfzijl die hoogwaterpeilingen van de maan op een kompasroos zijn verzameld en ook langs de Engels-Schotse kust van Dover tot Fraserburgh.
Het getijdenkompas is handig voor zeilers omdat het in een oogopslag laat zien waar langs de Nederlandse kust het hoogwater is en wanneer het de plaats zal bereiken waar je zelf bent.
Eilandgangers kunnen het gebruiken, bijvoorbeeld als ze bij laagwater een strandwandeling willen maken.
Maar het geeft ook de mogelijkheid om zonder veel moeite te achterhalen hoe het tij liep bij een historische gebeurtenis, zoals op 22 juni 1667 toen de Nederlandse vloot bij Chatham door de ketting over de River Medway brak. Of op D-day, 6 juni 1944, bij de geallieerde invasie op de stranden van Normandië.
De brochure is ook geschikt als lesmateriaal op middelbare scholen. Nu ook beschikbaar als pdf onder Files (Dutch)
Twee keer in iets meer dan een etmaal is het hoogwater en iedere dag schuift het tijdstip waarop het valt gemiddeld bijna een uur op.
Misschien heeft u er nooit zo op gelet waar dan de maan staat. Maar er is een eenvoudig regeltje: het is hoogwater Harlingen als Harlingers de maan boven Vlieland zien, in het westnoordwesten.
En omgekeerd ook, als hij in het oostzuidoosten staat en Vlielanders de maan boven Harlingen zien staan.
Getijden volgen de maan en in veel mindere mate de zon.
Daarom valt in iedere havenplaats het hoogwater bij een vrijwel vaste richting waarin de maan wordt gezien en die richting verschilt per plaats.
Bij Flevodruk Harlingen is op 20 augustus 2012 een boekje verschenen, De maan als getijdenkompas langs de Noordzeekust, waarin voor havens van Oostende tot Delfzijl die hoogwaterpeilingen van de maan op een kompasroos zijn verzameld en ook langs de Engels-Schotse kust van Dover tot Fraserburgh.
Het getijdenkompas is handig voor zeilers omdat het in een oogopslag laat zien waar langs de Nederlandse kust het hoogwater is en wanneer het de plaats zal bereiken waar je zelf bent.
Eilandgangers kunnen het gebruiken, bijvoorbeeld als ze bij laagwater een strandwandeling willen maken.
Maar het geeft ook de mogelijkheid om zonder veel moeite te achterhalen hoe het tij liep bij een historische gebeurtenis, zoals op 22 juni 1667 toen de Nederlandse vloot bij Chatham door de ketting over de River Medway brak. Of op D-day, 6 juni 1944, bij de geallieerde invasie op de stranden van Normandië.
De brochure is ook geschikt als lesmateriaal op middelbare scholen. Nu ook beschikbaar als pdf onder Files (Dutch)
3. Astronavigatie van Columbus tot Willem Barentsz voor de moderne zeiler
 Klik op de afbeelding om naar de website van de uitgever te gaan | Poolshoogte nemen. Voor de zestiende-eeuwse zeeman was dat: je positie bepalen. Ongeveer vijf eeuwen geleden verschenen de eerste gedrukte handboeken over astronavigatie, met vierjarige declinatietafels. Ze legden uit hoe je aan de hoogte van de zon en de Poolster kon aflezen waar je bent en welke koers je moest varen om een veilige haven te bereiken. Het zijn technieken die door de eeuwen heen hun waarde hebben bewezen. De auteurs, Siebren van der Werf en Dick Huges, laten hier datzelfde format herleven, maar nu toegesneden op de moderne zeiler die een sextant heeft en een betrouwbaar klokje. Er zijn moderne declinatietafels voor vier jaar, 2021-2024, en nog tenminste twaalf jaar daarna. Ook zijn er tijdloze tafels voor de daglichtperiode, de tijd tussen zonsopkomst en –ondergang. Daarmee vind je je lengtegraad, iets dat in de zestiende eeuw nog niet mogelijk was. En natuurlijk is er het “regiment” van de Poolster, in een nieuwe gebruikersvriendelijke versie. Een Trans-Atlantische tocht van Dick Huges, waar hij deze technieken gebruikt, wordt in dit boek beschreven. Tweede druk 2021. Vertalingen Engels en Duits, 2021. |
4. Astronavigation von Kolumbus bis Willem Barentsz für den modernen Segler
Klik op de afbeelding om naar de website van de uitgever te gaan | Die Polhöhe Für den Navigator des 16. Jahrhunderts bedeutete die Bestimmung der Polhöhe seinen Breitengrad zu finden. Vor 500 Jahren erschienen erstmals als Druck nautische Handbücher zur astronomischen Navigation mit Deklinationstafeln für die Jahre 1517-1520. Sie erklärten, wie man seine Breite anhand der Höhenmessung von Sonne oder Polarstern ermitteln konnte. So wusste man, welchen Kurs man nehmen musste, um sicher seinen Hafen zu erreichen. Die Techniken haben über Jahrhunderte bewährt. Siebren van der Werf und Dick Huges bereiten das alte Verfahren für den modernen Segler anschaulich neu auf, der dann nichts weiter braucht als einen Sextanten und eine genaue Uhr. Das Buch stellt moderne Deklinationstafeln für die Jahre 2021-2024 bereit, die sich noch mindestens zwölf weitere Jahre ohne nennenswerten Genauigkeitsverlust nutzen lassen. Zudem sind Tabellen zu finden, die die Zeit zwischen Sonnenaufgang und Sonnenuntergang je Breitengrad verzeichnen, sodass der Nutzer auch seine Länge bestimmen kann, was im 16. Jahrhundert nicht wirklich möglich war. Natürlich darf auch das „Regiment des Nordsterns“ nicht fehlen, hier in einem neuen, benutzerfreundlichen Format. Ergänzt werden die Ausführungen durch die spannende Geschichte der transatlantischen Überquerung von Dick Huges, während der er zunächst aufgrund eines Notfalls auf die Astronavigation angewiesen war, dieses Verfahren dann aber auf der Rückreise aus Überzeugung und mit zunehmender Faszination anwandte. |
.
5. Astronavigation from Columbus to William Barentsz for the modern yachtsman
 Click on the picture for the publisher's website | Taking the height of the pole. For the sixteenth century navigator this meant finding your latitude. Five centuries ago, to the year, the first nautical handbooks on celestial navigation appeared in print with declination tables written for 1517-1520. They explained how you can find your position taking the height of the sun or the Pole Star. And which course to steer to find your port. These are techniques that have proven their value through the centuries. In this book, Siebren van der Werf and Dick Huges revive this format for the modern sailor, who has a sextant and an accurate clock. There are modern declination tables for four years, 2021-2024, but which may also be used for at least twelve years, without significant loss of accuracy. Also, tables that give the length of the daylight period, the time between sunrise and sunset. They let you find your longitude, which in the sixteenth century was not really possible. And of course, there is the “Regiment of the North Star” in a new and user-friendly version. The story of a Trans-Atlantic crossing of Dick Huges, where he used celestial navigation, at first out of necessity, later by passion, illustrates the procedures. |
6. Drieduizend jaar navigatie op de sterren, mythevorming en geschiedenis
 Klik op de afbeelding om naar de website van de uitgever te gaan | De zee is een bron van vertellingen. Mythen, sagen, sterke verhalen. Sommige op waarheid berustend, andere helemaal verzonnen. Een Oudnoors geschrift uit de dertiende eeuw, de Koningsspiegel, houdt ons al voor dat mensen geneigd zijn te denken dat alleen waar kan zijn wat ze zelf gezien hebben. De nautische geschiedschrijving staat vol voorbeelden. Amerigo Vespucci’s maansafstandmeting in 1499, de eerste ooit, is nog steeds omstreden. Het Nova Zembla-verschijnsel, het vroegtijdig weerzien met de zon nog voordat de poolnacht ten einde is gekomen, is een ander voorbeeld. De Gunnbjørn-scheren tussen IJsland en Groenland zijn nooit gevonden, maar hebben lang op zeekaarten gestaan. Fantoomeilanden en mythische zeemonsters: waren het luchtspiegelingen? Soms lijken het de geschiedschrijvers zelf te zijn geweest die mythen in de wereld brachten. Bijvoorbeeld over het lang gezochte Zuidland, dat niet bleek te bestaan. Of het idee dat de Vikingen een ‘zonnesteen’ gebruikten als richtingzoeker. Deze verhalen, samengebracht door Siebren van der Werf, omspannen een periode van bijna drieduizend jaar. Van der Werf verdiepte zich in historische waarnemingen van zeevarenden en laat zien hoe de navigatie door de eeuwen heen veranderde, maar ook wat hetzelfde bleef. Odysseus vond zijn thuis- eiland, Ithaka, door te koersen op de op- en ondergaande sterren. Tweeduizend jaar later ontdekten Groenlandse Vikingen op die manier Amerika, en vond Kupe het land Aotearoa, later bekend geworden als Nieuw-Zeeland. De sterren waarop we nu koersen zijn dezelfde die Odysseus thuisbrachten. |